Jednym z priorytetowych zadań z zakresu nadzoru pedagogicznego do realizacji w roku szkolnym 2008/2009 ustalonym przez Ministra Edukacji Narodowej (podstawa prawna: art. 35 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie oświaty) jest skuteczność realizacji podstaw programowych w zakresie zagadnień związanych z nauczaniem i wychowaniem w kontekście praw człowieka. W związku z publikacją priorytetów Ministra Edukacji warto przeanalizować zagadnienie praw człowieka.
Prawa człowieka to sformułowanie stosunkowo młode, chociaż pomysł zgromadzenia, zebrania i respektowania pojawił się już w starożytności. Czym są tak naprawdę prawa człowieka? Definicji jest całe mnóstwo, ale wszystkie zawierają ten sam element - podkreślają relacje jednostki z władzą. Cenną właściwością praw człowieka jest ich niezbywalność, czyli nie można się ich zrzec oraz nienaruszalność, to znaczy stałość bez względu na istniejącą władzę, system polityczny itd. Bezsprzecznie najważniejszym prawem jest prawo do życia, godności, równości, wolności. Lista praw zagwarantowanych w dokumentach jest jednakże bardzo długa: ochrona podstawowych praw socjalnych i społecznych, równouprawnienie kobiet i mężczyzn, walka z dyskryminacją, czy rasizmem, wolność od zbrodni wojennych czy ludobójstwa a w czasie pokoju walka o zniesienie kary śmierci. Przy tak dużej ilości omawianych praw człowieka bardzo trudno o hierarchię. Jeszcze trudnej zadbać o sformułowanie zbioru międzynarodowych praw człowieka, które zapewnią jednostce ochronę przed nieludzkim traktowaniem, niesprawiedliwością czy łamaniem najważniejszych zasad bezpieczeństwa na całym świecie, bez względu na system polityczny, kulturę, wyznanie. Warto pamiętać, że państwo jest instytucją, której zadaniem jest ochrona wszystkich praw. Człowiek szuka pokoju i sprawiedliwości a poszanowanie praw i godności ludzkiej jest tego gwarantem. Trzeba podkreślić, że najbardziej szczegółowe akty prawne nie są efektywne bez możliwości ich wykorzystania. Podstawą ochron praw jednostki jest więc wiedza o zawartości dokumentów i procedury ich egzekwowania.

Prawa człowieka - to podstawowe standardy przysługujące każdemu człowiekowi z tytułu człowieczeństwa, z samego faktu bycia człowiekiem. Są takie same dla wszystkich ludzi bez względu na rasę, płeć, wyznanie, pochodzenie etniczne, przekonania polityczne , pochodzenie społeczne, pochodzenie narodowe.

Rozwój ich człowieczeństwa przebiega bowiem w specyficzny sposób. Dziecko nie potrafi samo zadbać o siebie, nie umie samodzielnie kształcić swojej natury. Potrzebuje rodziców, opiekunów i wielu innych ludzi, którzy stają się naturalnymi "strażnikami" jego praw. Jednak dziecko potrzebuje również specjalnego zabezpieczenia w prawie stanowionym.

• Według Konwencji ONZ o prawach dziecka z 1989 r.

• Według ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka z 2000 r.

• Konwencja o prawach dziecka z 1989 r. (ONZ)
• Europejska konwencja o wykonywaniu praw dziecka z 1996 r. (Rada Europy)

• Rzecznik Praw Dziecka – Marek Michalak.
• “stoi na straży praw dziecka określonych w Konstytucji RP, Konwencji o prawach dziecka i innych przepisach prawa, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców” .

• UNICEF – powstał w 1946 r., aby nieść pomoc dzieciom dotkniętym skutkami wojny. Obecnie koncentruje się na pomocy dzieciom z krajów trzeciego świata oraz znajdującym się na terenach objętych wojną lub klęskami żywiołowymi.
• UNESCO – powstała w 1945 r. dla popierania rozwoju oświaty powszechnej, rozwoju wiedzy, swobodnej informacji i dostępu do niej oraz krzewienia kultury i ochrony światowego dziedzictwa kulturowego. Znaczną część środków finansowych przeznacza ona na walkę z analfabetyzmem. Programy edukacyjne UNESCO dotyczą również propagowania znajomości praw człowieka i ich ochrony oraz wkładu społeczeństw z różnych stron świata w rozwój oświaty

• Uczeń jest to osoba pobierająca naukę. Według art. 70 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. nauka trwa do 18 roku życia, a młodzież między 6. a 18. rokiem życia podlega obowiązkowi szkolnemu. Edukację w Polsce zaczyna się już od 3 roku życia, zaczynając od przedszkola. Nauka pisania, czytania i poznania podstawowych rzeczy. Przedszkole trwa zwykle od 3 do 7 roku życia. W wieku 7 lat idzie się do szkoły podstawowej, gdzie uczy się podstawowych rzeczy. Szkoła podstawowa trwa normalnie od 7 do 13 roku życia. Od 13 do 16 roku życia zaczyna się edukacja w gimnazjum. Potem uczeń zdobywa rozszerzoną wiedzę e szkole średniej, która trwa od 16 do 19 roku życia. W wieku 19 lat zdaje maturę.

• Każdy uczeń ma prawo do równego traktowania wraz z innymi uczniami
• Każdy uczeń ma prawo do ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem oraz wszelkimi formami przemocy fizycznej lub psychicznej
• Każdy uczeń ma prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach jego dotyczących

• Każdy uczeń posiada prawo do znajomości swoich praw i korzystania z nich
• Każdy uczeń ma prawo do nauki
• Każdy uczeń ma prawo do zdobywania informacji
• Każdy uczeń ma prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami
• Każdy uczeń ma prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu
• Każdy uczeń ma prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań ,
• Każdy uczeń ma prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej ,
• Każdy uczeń ma prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi, w porozumieniu z dyrektorem,
• Każdy uczeń ma prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu
• Każdy uczeń ma prawo do wypoczynku i czasu wolnego

• Uświadamianie uczniom, że wspólnoty takie jak: rodzina, środowisko lokalne i ojczyzna stanowią wielką wartość w życiu każdego człowieka, i że każdy ma wobec tych wspólnot obowiązki.
• Moja postawa wobec innych. Koleżeństwo, przyjaźń, miłość. Prawa moje i prawa innych. Stosunek do środowiska przyrodniczego i kulturowego.
• Społeczeństwo. Prawa i obowiązki obywatelskie. Postawy prospołeczne i aspołeczne
• Istnienia w kulturze, przede wszystkim w jej wymiarze symbolicznym i aksjologicznym, tak by stawała się wewnętrzną i osobistą własnością dziecka.
• Rozwijanie w uczniach poczucia własnej wartości oraz wiary we własne możliwości.
• Poszukiwanie swojego miejsca w świecie, świadome korzystanie z przysługujących praw oraz wypełnianie obowiązków.
• Najważniejsze wartości: prawda, dobro, piękno i sprawiedliwość w otaczającym świecie.

• Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r.
• Statut szkoły

Marcin Brykczyński - “O prawach dziecka”

• Nikt mnie siłą nie ma prawa zmuszać do niczego
• A szczególnie do zrobienia czegoś niedobrego.
• Mogę uczyć się wszystkiego, co mnie zaciekawi
• I mam prawo sam wybierać, z kim się będę bawić.
• Nikt nie może mnie poniżać, krzywdzić, bić, wyzywać
• I każdego mogę zawsze na ratunek wzywać.
• Jeśli mama albo tata już nie mieszka z nami
• Nikt nie może mi zabronić spotkać ich czasami.
• Nikt nie może moich listów czytać bez pytania
• Mam też prawo do tajemnic i własnego zdania.
• Mogę żądać, żeby każdy uznał moje prawa
• A gdy różnię się od innych, to jest moja sprawa.
• Tak się w wiersze poukładały Prawa dla dzieci na całym świecie
• Byście w potrzebie z nich korzystały najlepiej jak umiecie.